Konferencja Teherańska, która miała miejsce w dniach 28 listopada – 1 grudnia 1943 roku, była jednym z kluczowych wydarzeń II wojny światowej, w którym wzięli udział przywódcy trzech głównych państw alianckich: Winston Churchill (Wielka Brytania), Franklin D. Roosevelt (Stany Zjednoczone) oraz Józef Stalin (ZSRR). Dla Polski, efekty tej konferencji były szczególnie bolesne, a wynikające z niej decyzje miały długofalowe konsekwencje dla jej przyszłości.

Najważniejsze decyzje, które wpłynęły na Polskę:

1. Zgoda na przesunięcie granic Polski na zachód: W wyniku decyzji podjętych na konferencji, doszło do zasadniczej zmiany granic Polski. Wielka Brytania i Stany Zjednoczone zgodziły się na propozycję Stalina, aby Polska utraciła wschodnie tereny na rzecz ZSRR (mówiąc w skrócie: ziemie wschodnie II RP, takie jak Lwów, Wilno, Grodno, a także tzw. Kresy Wschodnie), a w zamian otrzymała ziemie zachodnie, głównie na terenach, które wcześniej należały do Niemiec. Polska miała więc stracić około 200 tys. km² wschodnich ziem, a zyskać mniej więcej połowę tej powierzchni na zachodzie. Granica polsko-radziecka miała przebiegać wzdłuż linii Curzona (tj. wzdłuż rzeki Bug, obejmując wschodnią część Polski, w tym Lwów i Wilno).

2. Kwestia rządu na uchodźstwie: Polska była jedynym państwem alianckim, które nie miało przedstawicieli na poziomie najwyższych instytucji międzynarodowych, takich jak konferencje zorganizowane przez zwycięskie mocarstwa. Pomimo wcześniejszych deklaracji o zapewnieniu pełnej suwerenności Polsce po wojnie, na konferencji w Teheranie Stalin zapewniał, że ZSRR będzie kontynuował wspieranie Polski, ale pod warunkiem, że władza w Polsce zostanie sprawowana przez komunistów. To oznaczało praktycznie marginalizację rządu na uchodźstwie (Rząd RP na uchodźstwie w Londynie), który do tej pory reprezentował Polskę na arenie międzynarodowej.

3. Zgoda na udział ZSRR w przyszłym układzie politycznym Polski: Zgodnie z decyzjami podjętymi w Teheranie, ZSRR stał się kluczowym graczem w ustalaniu przyszłości Polski. Stalin wymusił na Roosevelt'cie i Churchill'u, aby zaakceptowali, iż po wojnie w Polsce powstanie rząd, który będzie w dużej mierze zależny od ZSRR. Chociaż była mowa o "wspólnym rządzie" z przedstawicielami wszystkich polskich ugrupowań politycznych, w praktyce oznaczało to, że komuniści zdominowali życie polityczne w Polsce po wojnie.

4. Przyszłość państw Europy Środkowej i Wschodniej: Konferencja Teherańska miała również szersze konsekwencje dla całej Europy Środkowo-Wschodniej. Mimo obietnic o przestrzeganiu suwerenności i niepodległości państw w regionie, w praktyce doszło do podziału Europy na strefy wpływów. ZSRR uzyskał dominację w Polsce oraz innych krajach Europy Środkowej, które w wyniku tego stanu rzeczy stały się de facto satelitami ZSRR. Z kolei Wielka Brytania i Stany Zjednoczone musiały pogodzić się z realiami geopolitycznymi, które już wkrótce doprowadziły do tzw. "żelaznej kurtyny" dzielącej Europę na dwa obozy.

Wnioski dla Polski:

• Zmiana granic: Polska straciła swoje wschodnie terytoria, co było dla wielu Polaków dramatycznym wydarzeniem, zwłaszcza dla tych, którzy zostali zmuszeni do deportacji. Tereny te były integralną częścią II Rzeczypospolitej, a ich utrata oznaczała bolesny koniec wielowiekowej obecności Polski na wschodnich ziemiach.

• Koniec niepodległości: Mimo że Polska formalnie była jednym z państw alianckich, to decyzje podjęte na konferencji w Teheranie skutkowały jej całkowitą zależnością od ZSRR w okresie powojennym. Zamiast być w pełni niepodległym państwem, Polska stała się jednym z krajów satelickich ZSRR, co miało wpływ na jej politykę, gospodarkę i społeczeństwo przez wiele dziesięcioleci.

• Marginalizacja polskiego rządu na uchodźstwie: Rząd RP na uchodźstwie, który przez całą wojnę starał się reprezentować Polskę na świecie, stał się marginalizowanym podmiotem, którego nie uznawały już najważniejsze mocarstwa.

W skrócie, konferencja teherańska była momentem, w którym Polska została de facto "sprzedana" przez swoich sojuszników, którzy po wojnie uznali, że bezpieczeństwo i interesy ZSRR są ważniejsze niż obietnice dotyczące polskiej niepodległości i integralności terytorialnej.